De kapel van Sint-Antonius in de wijk Molenhoek (Brakel) werd gerestaureerd.

 

Op de hoek van de Molenhoekstraat en de Watermolenstraat staat een kapel die volgens de overlevering toegewijd is aan Sint-Antonius. Het originele beeld van de kapel is verdwenen maar gezien ze bij een boerderij hoort, is het vrijwel zeker dat het Sint-Antonius Abt of Sint-Antonius met het Varken betreft, een heilige die vereerd wordt in boerenmiddens en aanroepen wordt tegen de ziekten bij het vee zoals varkens, kippen, paarden en ook runderen.

Antonius-Abt werd rond 251 geboren in Egypte en hij overleed er rond het jaar 356. Hij leefde als kluizenaar in de woestijn. Bij de kerstening geraakte de voorstelling van de heilige vermengd met voorstellingen uit de Keltische en Germaanse godsverering. Het varken is daarbij een zonnesymbool en het is niet toevallig dat Sint-Antonius zijn feestdag heeft op 17 januari, op het ogenblik dat de dagen beginnen te lengen.

De kapel van Sint-Antonius is voor het eerst aangeduid op een kaart in 1841 op de Atlas der Buurtwegen. We kunnen dus aannemen dat ze na de Franse Tijd werd gebouwd, vermoedelijk tussen 1815 en 1841. In die periode woonde de familie De Clercq – Ockerman op de hoeve. Het waren boeren en boomhandelaars. Joseph De Clercq werd geboren in Nederbrakel op 29 januari 1796 en hij overleed er op 14 juli 1857. Zijn echtgenote Regina Ockerman was afkomstig uit Opbrakel waar ze op 4 februari 1795 werd geboren. Ze overleed in Nederbrakel op 1 april 1859.

Het bedrijf werd verder gezet door hun zoon Jan-Baptist en Melanie Van Dorpe. Melanie was afkomstig van de Kokerberg, het huidige Torenuitzicht. Hun zoon Leonard (Nard) verongelukte op 4 juni 1894, op 29-jarige leeftijd, onder een boomezel in de Watermolenstraat, ter hoogte van het huidige huis nr. 66. Daar stond vroeger een herinneringskruis in een doornstruik. Bij de bouw van de woning werd een kruisje aangebracht in een nis van de voorgevel. De familie De Clercq kreeg de naam van “Nardje Clercqs”, naar de verongelukte Leonard.

 

We veronderstellen dat de kapel tot het einde van de 19de eeuw in zichtbaar metselwerk te zien was, eventueel gewit met kalk. De nis was aanvankelijk groter maar de straat lag vroeger ook ruim dieper dan nu. Vermoedelijk werd de nis verkleind in het begin van de 20ste eeuw, toen ook de rotsachtige beraping of rocaille werd aangebracht. In Nederbrakel kregen toen ook enkele huizen een dergelijke beraping. Louis De Rop, de vader van de huidige eigenaar Marcel, kwam in 1911 als aangenomen kind bij de familie De Clercq terecht. Melanie Van Dorpe (†21 mei 1912) woonde er toen met enkele van haar ongehuwde kinderen. Op het einde van de 20ste eeuw moest de kapel regelmatig hersteld worden wegens schade door opstijgend vocht en vorstinwerking. Onderaan was de rocailleberaping afgevallen. Gewezen rijkswachter Jozef De Groote herstelde als vrijwilliger de kapel en kreeg toen, last met de politie omdat hij, met goede bedoelingen, het beeld had meegenomen om het op te knappen.

 

In 2002 kreeg het Fonds voor de Bescherming van het Brakels Cultureel Erfgoed (FBBCE) een voorstel en offerte van een klusjesman om de kapel op te knappen. De rocailleberaping werd echter volledig afgekapt en de kapel kreeg een egale cementering, wat niet afgesproken was. De buren waren zeer ongelukkig met het resultaat, maar het zou nog tot 2006 duren vooraleer het FBBCE de restauratie enigszins kon redden. Het was echter niet meer mogelijk om op dikke muurbedekking van de kapel nog rocaille aan te brengen. De restauratie van 2006 heeft echter niet lang stand gehouden. Door toevoegingen in de mortel konden de muren niet meer ademen en er was vochtophoping onder de cementering door opstijgend vocht en ook via het dak was er insijpeling van water. Door vorstinwerking vroor alles kapot.

 

Tot in de jaren 1950 zou er een beeld van Sint-Antonius-Abt ingestaan hebben volgens Louis De Rop. Dat beeld ging echter verloren omdat het door vandalen vernield was en men plaatste er eerst een Onze-Lieve-Vrouwbeeld in en daarna een (te groot) H. Hartbeeld. In 2006 kreeg Mirella Limpens een beeld van Sint-Antonius van Padua van Georges Spileers uit Zegelsem. Een beeld van Sint-Antonius-Abt was niet beschikbaar.

De Sint-Antoniuskapel is vastgesteld bouwkundig erfgoed sinds 14 september 2009. Dat betekent dat de kapel waardevol erfgoed is dat moet bewaard blijven.

 

Het FBBCE werd gevraagd om de kapel opnieuw te restaureren. De vervallen kapel was een doorn in het oog van de buren. In 2018 kwam het Fonds in actie en werd het dak hersteld. De rest van de restauratie werd met vrijwilligers uitgevoerd die zich belangloos hebben ingezet. Het is immers niet evident om een firma te vinden die de technieken nog kent om de rocaille aan te brengen. Gelukkig kregen we advies en/of hulp van Marc Walraet, Marc Carlier en Danny Verbeurght. De restauratie werd afgewerkt in oktober 2019. Voor de ruime wijk Molenhoek is het kapelletje een begrip. Veel buurtbewoners keken uit naar de inwijding die voorzien was voor 15 maart 2020 maar door de coronamaatregelen kon dit niet doorgaan.

 

Zondag ll. heeft  E.H. pastoor Alain Babylon de kapel  opnieuw ingezegend  en werd  een nieuw beeld van Sint-Antonius-Abt  gewijd en in de kapel geplaatst. Dit onder het toeziend oog van de buurt en de gemeentelijke overheid.

 

De restauratie werd gefinancierd door het Fonds voor de Bescherming van het Brakels Cultureel Erfgoed (FBBCE) dat deel uitmaakt van de Culturele Raad Brakel en financieel gesteund wordt door de gemeente Brakel en de Geschied- en Heemkundige Kring Triverius. Dankzij de gemeentelijke steun en de inzet van vrijwilligers werd opnieuw een stukje waardevol erfgoed in ere hersteld.