Gender en identiteit… een debat

Julien Borremans

Column, 21/05/2017 – Vorige week vierden we de Internationale Dag tegen Homofobie, Bifobie en transfobie. Op die dag vraagt de internationale gemeenschap aandacht voor het verschijnsel homohaat en de sociale onwenselijkheid ervan. Terecht! (JB)  

regenboog2.png

Jenner Caitlyn — tv-persoonlijkheid, lgbt-activist, transseksueel en voormalig tienkamper — is in de Verenigde staten een persoonlijkheid. Jenner werd wereldrecordhouder op de tienkamp, nam tweemaal deel aan de Olympische Spelen en werd eenmaal olympisch kampioen. Heel recent maakte ze bekend dat ze zal kandideren voor de volgende presidentsverkiezingen. Waarom niet?

Facebook vindt de binaire genderopdeling (man-vrouw) archaïsch, dus weinig progressief. De traditionele genderindeling valt niet meer te rijmen met de maatschappelijke ontwikkelingen. De genderopdeling lijkt te versplinteren. Facebook zet deze maatschappelijke evolutie kracht bij door de ‘cli ënt’ maar liefst 71 genderrollen aan te bieden: hermafrodiet, pangender, polygender… Keuze zat!

Het dominante Y-chromosoom
Het is intussen wel voor iedereen duidelijk dat de maatschappelijke genderindeling niet afgemeten samenvalt met de biologische geslachtelijke opdeling. Door de eeuwen heen is het evident dat de diversiteit en de enorme rijkdom aan persoonlijkheden niet domweg binair valt op te delen. De diverse emancipatiegolven van de afgelopen eeuw hebben zowel de man als de vrouw van hun traditionele sokkel geblazen. Het conventionele patroon wordt een stuk ruimer opgevat.

De hegemonie van de man staat op de helling en is aan fundamentele kritiek onderworpen. De stoere bink is op de terugweg. Bryan Sykes —Britse hoogleraar menselijke genetica, verbonden aan de universiteit van Oxford — houdt geen blad voor de mond:  ‘Ik vertel u geen geheim dat mannen de meeste ellende in de wereld veroorzaken. Dictators zijn meestal mannen, mannen zijn inhaliger, oorlogen worden door mannen uitgevochten. Nog dramatischer: zijn ongebreidelde hebzucht put de planeet uit.’ Status, bezit, agressiviteit zijn ‘goede’ eigenschappen van het Y-chromosoom, die nuttig waren in de harde jager-verzamelaarscultuur, waarin de mens vele duizenden jaren leefde. Onze samenleving is sterk ge ëvolueerd en wordt bovendien steeds meer feminien. De eigenschappen van het mannelijke Y-chromosoom zijn geen sterkte meer, maar juist een zwakte geworden. De algemene normen en waarden worden steeds meer feminien ingevuld: mensen en persoonlijke verhoudingen zijn belangrijk. De zorg voor de andere neemt een prominente plaats in. Conflicten worden opgelost door compromissen en onderhandelingen.

Identiteitschaamte?
De algehele deconstructie van de genderrollen past in onze postmoderne samenleving, waar iedere aanspraak op waarheid, gedeelde waarden en normen, de overheersende cultuur wordt stuk gerelativeerd. ‘Identiteit’ en ‘natie’ zijn al een tijdje foute begrippen. De traditionele genderopdeling ligt nu ook onder vuur. De klemtoon ligt op ‘deconstructie’ en ‘demythologisering’. U kent de riedels: ‘Nationalisme is verantwoordelijk voor vele oorlogen én genocides’. ‘De Vlaamse identiteit en het streven naar een Vlaamse natie wordt als een achterhaalde, kwaadaardige illusie af geserveerd, gekoesterd door achterlijke lieden.’ Als alternatief wordt de identiteitsloze Belgische identiteit naar voor geschoven. ‘Als drager van een non-identiteit werd Belgi ë opgewaardeerd van een natiestaat in volle neergang tot een gidsland naar de gedroomde postnationale wereld’, schreef Bart De Wever ooit. Belgi ë is een postmoderne deconstructie waar iedere vorm van identiteit wordt versplinterd. Dat gebeurt nu ook met het gender.

Brussel — hoofdstad van Belgi ë en Europa — vormt het orgelpunt van de deconstructie van de identiteit. Vele gemeenschappen leven er naast en door mekaar. Wat hebben ze gemeen?

De instroom van vele nieuwkomers uit de Arabische wereld zet de discussie op scherp. Heel wat nieuwkomers komen uit een harde masculiene cultuur, waar de genderrollen heel duidelijk staan omschreven. Genderdiversiteit is amper aan de orde. Heel wat allochtonen zijn heel erg fier op hun land en onderstrepen een duidelijke, haast monolithische identiteit. Het Turkse referendum heeft manifest bewezen dat het Turks nationalisme in ons land springlevend is, zelfs bij Turken die in Belgi ë geboren zijn.

Vele duizenden mensen liepen dit weekend in de Belgian Pride mee. De optocht van dit bonte gezelschap heeft een grote maatschappelijke betekenis. De botsing tussen de diverse genderbelevingen in onze Westerse wereld, de parade aan uitgesproken identiteiten is als een collisie tussen warme, vochtige en koude, droge lucht. De klap kan hevig zijn. De storm heftig. Waarop wachten we om de discussie in alle hevigheid en in de diepte te laten ontbranden? We moeten ons bewust zijn dat de samenleving fundamenteel aan het veranderen is.

Julien Borremans