Een lezersbrief na de aankomst van Sinterklaas gisteren in Zottegem.
(NUUS staat open voor lezersbrieven. De publicatie van een lezersbrief betekent niet altijd dat de NUUS-redactie ook akkoord gaat met de inhoud ervan, red.)
Als Zottegemnaar schaam ik mij voor de keuze van het stadsbestuur om in 2025 nog altijd een klassieke ‘blackface’-Zwarte Piet op te voeren. Dat is geen onschuldige nostalgie, maar een bewuste politieke keuze om een racistische karikatuur te normaliseren en elke positieve evolutie rond racisme en diversiteit tegen te werken.
We weten intussen perfect wat Zwarte Piet is en doet. Historisch is het figuur ontstaan als een zwarte knecht, een onderdanige dienaar naast de witte, verheven Sint. Onderzoekers tonen aan dat de combinatie van zwartgemaakte huid, kroesharen pruik, dikke rode lippen en clownesk gedrag rechtstreeks teruggaat op koloniale en racistisch getinte stereotypen.
Ook internationale instanties hebben daar al lang een oordeel over geveld. Het VN-Comité tegen Rassendiscriminatie riep Nederland in 2015 op om de racistische stereotypering in de figuur van Zwarte Piet actief aan te pakken, omdat die voor mensen van Afrikaanse afkomst ervaren wordt als een overblijfsel van slavernij. Dat signaal geldt evengoed voor Vlaanderen.
Belangrijker nog: we weten wat dit met kinderen doet. De Brusselse onderzoekster Mireille Tsheusi Robert bevroeg kinderen met Afrikaanse roots over Zwarte Piet. Van de 74 kinderen tussen 3 en 11 jaar identificeerde een grote meerderheid zichzelf met Zwarte Piet en koppelde tegelijk negatieve eigenschappen – “wild, brutaal, dom, lui, onderdanig” – aan dat figuur. Met andere woorden: zij leren dat mensen die op hen lijken, de domme knechten zijn.
Daarnaast tonen studies uit Nederland dat kinderen effectief een link leggen tussen Zwarte Piet en zwarte mensen, en dat racistische vooroordelen aangeleerd gedrag zijn. Vlaamse organisaties als LEVL en kinderrechtenexperts hameren al jaren op de aantoonbare psychische schade die alledaags racisme, ook in kindvriendelijke verpakking, aanricht.
Dat sommige volwassenen “nooit iets racistisch gezien hebben” in Zwarte Piet, is geen argument. Het zegt vooral dat zíj privileges hadden: ze hoefden er niet door gekwetst te worden. Onderzoek en getuigenissen van ouders en kinderen van kleur laten er geen twijfel over bestaan dat de lol voor de één vaak het trauma van de ander is.
Intussen zijn er tal van alternatieven. In Nederland is de klassieke zwarte piet op veel plaatsen vervangen door roetveegpieten; onderzoek toont dat dit type inmiddels vaker voorkomt dan de traditionele blackface-variant op tv en bij grote intochten. Ook in België stappen steeds meer scholen, verenigingen en steden over op inclusieve vormen van het Sinterklaasfeest. Het kán dus perfect anders, zonder dat één kind minder snoep krijgt of minder geniet.
En dan staat daar Zottegem, met een rechts bestuur dat van beter weet – of op zijn minst beter kan weten. Door anno 2025 nog bewust voor een blackface-piet te kiezen, zeg je als stadsbestuur eigenlijk drie dingen:
We nemen de ervaringen en pijn van Zottegemnaars met Afrikaanse roots niet ernstig.
We negeren bewust wat wetenschappers, kinderrechtenorganisaties en internationale instanties al jaren zeggen.
We willen vooral niet mee evolueren met een samenleving die inclusiever probeert te worden.
Dat is geen verdediging van “onze traditie”, dat is Zottegem bewust achterop houden. Alsof we een stad zijn die alleen nog met paard en kar rijdt omdat “dat altijd zo geweest is”. Folklore leeft enkel als ze mee verandert. Wat niet mag bewegen, hoort niet op straat maar in een museum.
Een stadsbestuur heeft de verantwoordelijkheid om alle kinderen te beschermen – niet alleen de witte. En om racisme niet te normaliseren, ook niet één weekend per jaar onder de vlag van “het is maar schmink”. Door krampachtig vast te houden aan een blackface-piet kiest Zottegem niet voor de kinderen, maar voor het comfort van volwassenen die weigeren hun blik te verruimen.
Daarom mijn oproep:
aan het stadsbestuur: stop met blackface, nu. Kies vanaf volgend jaar voor een inclusieve invulling van het Sinterklaasfeest, in overleg met scholen, jeugdverenigingen en organisaties die hier expertise over hebben.
aan Zottegemse verenigingen en scholen: zet zelf de stap, ook als de stad achterblijft. Geen blackface-pieten meer op jullie activiteiten.
aan mede-Zottegemnaars: spreek je uit. Racisme verdwijnt niet door er beleefd over te zwijgen.
Een warme stad kiest ervoor dat elk kind zich welkom voelt bij Sinterklaas. Met blackface op de Markt lukt dat gewoon niet.
Met vriendelijke groet,
Carl