Het is genoegzaam gekend dat bij een flinke regenbui de Vlaamse Ardennen in paniek slaat om het water uit de huizen te houden.
Is dit te wijten aan de klimaatverandering ( die volgens een aantal mensen niet bestaat) of eerder aan het beleid (of gebrek aan beleid) van de verschillende regeringen?
Minister Lydia Peeters slaat wild om zich heen als er iemand opmerkt dat er al 14 jaar zo goed als niets gebeurt om de toestand te veranderen. En dus zal het wellicht wachten zijn op de volgende plensbui om naar buiten te komen met ronkende verklaringen.
Feit is dat de in Wallonië alle stuwen en sluizen reeds in 2017 werden vernieuwd en in Vlaanderen geen enkele. Nul met andere woorden.
Zijn de overstromingen dan het gevolg zijn van een falend Vlaams beleid vroegen we ons af. En dan spreken we best met een autoriteit terzake en tegelijkertijd iemand die in elk geval duidelijk taal spreekt en zich niet zo gemakkelijk van het podium laat duwen, namelijk Filip De Bodt, woordvoerder van Climaxi VZW.
Ik sprak met hem ook naar aanleiding van de uitspraak van Minister Peeters over de procedures die worden ingesteld bij de rechtbank door Milieufront Omer Wattez en die volgens haar de redenen zijn dat er al die jaren weinig tot geen initiatieven genomen worden om de toestand te verbeteren.
Wat Climaxi daarover te zeggen heeft:
De milieubeweging houdt via procedures de oplossing tegen volgens minister Peters! Of niet? vroeg ik hem
Er liep een procedure van het Milieufront Omer Wattez tegen de vernieuwing van het sluizencomplex in Geraardsbergen. MOW kreeg daarin gelijk omdat het aanklaagde dat het MER slecht werd opgemaakt en de gevolgen voor natuur en milieu onvoldoende inschatte. Als iemand voor een rechtbank gelijk krijgt, dan is dat geen saboteur. Dan wil dat zeggen dat de overheid zijn eigen wetten genegeerd heeft. Dikwijls gaat dat om hetzelfde probleem: men probeert gevolgen te minimaliseren door een MER in stukjes te hakken. Al méér dan vijf jaar wordt de Vlaamse Overheid hier regelmatig op ‘gepakt’. Het is aan diezelfde overheid om haar huiswerk correct te doen.
Verder vertelt Filip me onomwonden het volgende:
Ik lees dat veel mensen ondertussen en niet in het minst vele politici nu plots ook waterspecialist geworden zijn.
Ik volg de waterproblematiek al sinds mijn 16e, dat is ondertussen toch al zo’n 45 jaar.
Laat me iets vertellen zegt hij , en ik hou hem niet tegen, gedreven zoals hij is :
Sluizen en dijken halen geen ene moer uit. Het gestook errond dient om sommige politici uit de wind te zetten.
Men heeft alle beken recht getrokken (de Marke bvb) en alle valleien vol gebouwd of gebetonneerd (bvb vliegplein Overboelare, unalsite, jeugdherberg t’Schipken etc…) en dus oogst men wat men gedurende 45 jaar wanbeleid heeft gezaaid.
Het is verder geen goede zaak dat het waterbeleid werd geregionaliseerd, omdat men dan het principe huldigt van : alle water zo snel mogelijk doorsturen naar de volgende!
Dat het volbouwen van de openbare ruimte eveneens bijdraagt aan waterproblemen, vooral als dit gepaard gaat met onvoldoende aandacht voor waterbeheer en -infrastructuur, kan moeilijk nog ontkend worden.
- Verstoring van natuurlijke afwateringssystemen: Het bouwen van infrastructuur, zoals wegen en gebouwen, kan de natuurlijke afwateringssystemen verstoren. Dit kan leiden tot wateroverlast, omdat regenwater niet effectief wordt afgevoerd.
- Verlies van permeabele oppervlakken: Als openbare ruimten worden volgebouwd met ondoordringbare materialen zoals beton en asfalt, vermindert de hoeveelheid permeabele oppervlakken waar regenwater in de bodem kan sijpelen. Hierdoor neemt de kans op oppervlakteafvoer en overstromingen toe.
- Toename van verhard oppervlak: Verharde oppervlakken, zoals parkeerplaatsen en trottoirs, verminderen de capaciteit van de bodem om water op te nemen. Dit kan leiden tot snellere afvoer van regenwater naar lagere gebieden en mogelijk overstromingen veroorzaken.
- Verstoring van waterwegen: Het aanleggen van wegen en bouwen van structuren in de buurt van waterwegen kan de natuurlijke stroming van rivieren en beken belemmeren, wat kan bijdragen aan waterproblemen zoals overstromingen.
Om waterproblemen te voorkomen, is het belangrijk dat stedelijke planning en ontwikkeling rekening houden met effectieve waterbeheerpraktijken. Dit omvat het implementeren van groene infrastructuur, zoals groendaken en groene zones, het behouden van natuurlijke afwateringspatronen, en het gebruik van permeabele materialen om de bodemwaterdoorlatendheid te behouden.
Lokale overheden en planners moeten ook aandacht besteden aan duurzaam waterbeheer om de impact van verstedelijking op het hydrologische systeem te minimaliseren en te zorgen voor veerkrachtige steden tegen watergerelateerde uitdagingen.
Een begin zou kunnen gemaakt worden door bouwvergunningen in overstromingsgebieden consequent te weigeren wat blijkbaar niet door alle politieke partijen wordt overwogen om welke reden dan ook.
Kort even de maatregelen op een rij waaraan bouwaanvragen moeten voldoen:
- Watertoets: De Watertoets is een procedure die wordt toegepast bij de beoordeling van bouwvergunningen. Het doel is om na te gaan of een project een risico op wateroverlast met zich meebrengt. Als een project in een overstromingsgevoelig gebied ligt, kan de bevoegde instantie (vaak de gemeente) de Watertoets uitvoeren.
- Risicokaart Overstromingen: De Vlaamse Overheid heeft een Risicokaart Overstromingen ontwikkeld die inzicht geeft in de overstromingsgevoelige gebieden. Potentiële bouwers kunnen deze kaart raadplegen om te bepalen of het beoogde bouwgebied risico loopt op overstromingen.
- Bouwverbodzones: In sommige gebieden, vooral daar waar het risico op overstromingen hoog is, kan er een bouwverbod van toepassing zijn. Bouwvergunningen worden mogelijk geweigerd voor gebieden die als te risicovol worden beschouwd.
- Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP): De lokale overheden kunnen Ruimtelijke Uitvoeringsplannen opstellen waarin specifieke regels en voorschriften staan met betrekking tot bouwen in overstromingsgevoelige gebieden.
- Compenserende maatregelen: In sommige gevallen kan een bouwvergunning worden verleend als de aanvrager compenserende maatregelen voorziet om de gevolgen van het bouwproject op het overstromingsrisico te minimaliseren. Dit kunnen bijvoorbeeld waterbufferzones of verhoogde bouwhoogtes zijn.
Climaxi houdt zich eveneens bezig met bovenstaande problematiek en wil de politici waarschuwen voor een aantal valkuilen, te meer omdat op 11 januari de recente overstromingen worden besproken in het Vlaams Parlement: dringend 150 tot 200 miljoen € gezocht. Een honderdtal gebouwen moeten mogelijks verdwijnen
Donderdag 11 januari worden de overstromingen in de Denderstreek en elders besproken in de Commissie Mobiliteit en Openbare Werken van het Vlaams Parlement. Politici van alle mogelijke windrichtingen zullen er vragen stellen aan minister Lydia Peeters. De Denderstreek is een voorbeeld van hoe het misliep. Tegelijkertijd liggen de oplossingen voor het grijpen.
Vzw Climaxi kon het MER-rapport inkijken en wil de politici waarschuwen voor een aantal valkuilen.
Als er niets verandert verdubbelt het aantal mogelijke slachtoffers van overstromingen tegen eind deze eeuw: van vierduizend naar achtduizend met vooral pieken stroomafwaarts, stelde het initiatief ‘Ruimte voor Water’ in 2020. Ondertussen kwam men tot een Strategisch MER (Milieueffectenrapport) dat vanaf 22 januari ter inzage ligt. Het resultaat van jaren studiewerk is een kluif van een paar honderd bladzijden waarin overstromingsgebieden (net voor het stedelijk gebied) gecombineerd worden met verhoogde dijken in de centra. De mogelijke scenario’s die voorgelegd worden verschillen van mekaar doordat ze de klemtoon minder of meer op natuurlijke inrichtingen leggen. De kostprijs zal tussen de 150 en 200 miljoen € liggen en vijftig tot honderd gebouwen moeten worden afgebroken, omdat ze in overstromingsgebied gebouwd zijn en er geen andere oplossingen zijn om ze te redden.
Climaxi wil politici graag waarschuwen voor valse stellingen die vandaag uitgebreid de ronde doen in pers en politieke middens:
Stuwen en sluizen lossen niet alles op
Heel dikwijls wordt er gehamerd op de vernieuwing van sluizen en stuwen op de Dender. Volgens het MER zijn deze oplossingen niet zalig makend. Prof. Waterbeheer Patrick Meire (UIA): vult aan op de website Apache: “Die stuwen zijn inderdaad heel oud, daar moet iets aan gebeuren, daar is geen discussie over. Maar het moet ook heel duidelijk zijn dat alleen die stuwen moderniseren niet de oplossing is van alle problemen. Wallonië, dat wel moderniseerde, wordt nu als het goede voorbeeld geprezen, misschien moeten we dit vooral zien als het slechte voorbeeld, want ze voeren het water net versneld af. En dat geeft stroomafwaarts problemen.” De kostprijs van de vernieuwing van die stuwen wordt berekend op ongeveer 50 miljoen €, bovenop de 150 tot 200 miljoen van het project Ruimte voor Water. Anderen wijzen er op dat Wallonië zelf ook blank stond, bijvoorbeeld in de omgeving van Papignies, in de omgeving van het stuwcomplex: https://www.lavenir.net/regions/wallonie-picarde/lessines/2024/01/02/la-dendre-et-ses-affluents-en-alerte-de-crue-des-inondations-a-ath-et-a-lessines-photos-72HMYTJM2JHADASPKXIHL7VQRU/
De milieubeweging houdt via procedures de oplossing tegen.
Er liep een procedure van het Milieufront Omer Wattez tegen de vernieuwing van het sluizencomplex in Geraardsbergen. MOW kreeg daarin gelijk omdat het aanklaagde dat het MER slecht werd opgemaakt en de gevolgen voor natuur en milieu onvoldoende inschatte. Als iemand voor een rechtbank gelijk krijgt, dan is dat geen saboteur. Dan wil dat zeggen dat de overheid zijn eigen wetten genegeerd heeft. Dikwijls gaat dat om hetzelfde probleem: men probeert gevolgen te minimaliseren door een MER in stukjes te hakken. Al méér dan vijf jaar wordt de Vlaamse Overheid hier regelmatig op ‘gepakt’. Het is aan diezelfde overheid om haar huiswerk correct te doen.
Wachtbekkens lossen alles op.
Wachtbekkens kunnen een gedeeltelijke oplossing zijn, maar ze hebben het nadeel dat ze de toevloed uit de zijbeken niet opvangen en de situatie daar misschien verergeren. Bij de overstromingen van dit jaar bleek dat ook de zijbeken van de Dender overliepen. Bij bepaalde waterstanden raakt het water van de Dender niet meer in de Schelde te Dendermonde en zit alles vol. Natuurlijke overstromingsbekkens hebben meer potentieel.
We gaan 25 % meer water in Wallonië houden.
De regionalisering van het milieubeleid zorgde niet altijd voor goede resultaten. Het MER-rapport van Ruimte voor Water gaat er vanuit dat Wallonië de komende jaren 25 % minder water gaat doorsturen naar Vlaanderen. Dat zijn wensen die op weinig of niets gebaseerd zijn. Climaxi vraagt het Vlaams parlement de opdracht te geven om nauwer samen te werken met Wallonië en wil dat in een MER-cijfers gebruikt worden in plaats van veronderstellingen.
We gaan het bouwen in overstromingsgebieden bemoeilijken.
Er is maar 1 manier om het bouwen in overstromingsgebieden te bemoeilijken, dat is er onmiddellijk mee stoppen en de wetgeving in die mate veranderen dat dit onmogelijk wordt: het verbieden. De huidige wetgeving voorziet dat gemeentebesturen een advies moeten aanvragen als er in overstromingsgebied gebouwd wordt. Dikwijls is dat negatief, maar leggen de lokale overheden het naast zich neer. De enige oplossing voor buren of actiecomités is dan procederen. Dat kan beslist niet iedereen. Nog elke dag passeren bouwvergunningen waarbij dit toegelaten wordt de revue. De vorige generaties politici lieten zowat alles volbouwen. Bijna elke probleemhaard in de Denderstreek heeft er mee te maken (vliegveld Overboelare, Majoor Van Lierdelaan Geraardsbergen, FUN-complex en De Bleek Centrum Geraardsbergen, Jeugdherberg De Gavers Schendelbeke…).
Infomarkten zijn geen inspraak.
Tijdens de voorbereiding van het MER-rapport organiseerden de initiatiefnemers infomarkten waarbij de inwoners gevraagd werd om opmerkingen te geven. Ondanks alle moeite bereikte men maar een tweehonderdtal mensen in de ganse Denderstreek. Climaxi waardeert de inspanning maar nodigt de overheid uit om rechtstreeks met de mensen in de getroffen gebieden te gaan praten. Men moet naar mensen toegaan in plaats van ze uit te nodigen.
We raken niet aan beslist beleid.
In het Ruimte voor Water Plan wordt ervoor gekozen om niet te raken aan wat voorheen beslist is. Climaxi vindt dat geen goed idee en zou wel willen weten wat het effect gaat zijn van de voorziene sluizen en stuwen. Bovendien werden in het verleden grote collectoren aangelegd die water uit de omliggende gebieden in sneltempo naar het RWZI van Gerardsbergen voeren. Ook dit wordt beter grondig onderzocht.
EN NU: AAN DE SLAG!
Climaxi vindt dat men qua voorstellen op de goede weg is om eindelijk de Denderstreek te vrijwaren van verdere ellende. Alleen heeft men daar dus ondertussen 12 jaar de tijd voor en zit men pas nu aan het begin van de officiële planopmaak. Dat betekent dat men allicht nog minstens drie jaar bezig is. Een aantal veronderstellingen in het plan (min 25% water uit Wallonië moeten dringend onderbouwd worden als men niet opnieuw wil crashen voor één of andere rechtbank. Climaxi wil niet dat de overheid zich verschuilt achter de dringendheid om na jaren talmen inspraak van de bewoners in te perken. Het komt eropaan nu met deze procedures te beginnen en binnen de investeringen alvast te starten met de werken die al kunnen aangevat worden. Climaxi wil ook dat er een onderzoekscommissie komt in het Vlaams Parlement: “Het gaat niet op dat de gemeenschap via belastingen woningen moet onteigenen die politici tegen beter weten in vergund hebben. Een commissie moet de disfuncties en de verantwoordelijken aanduiden die voor deze ellende gezorgd hebben.”
Het is in elk geval duidelijk dat het probleem morgen nog niet zal opgelost zijn en dus gaan we maar van de ene overstroming naar de volgende overstroming.