18/01/2018, Julien Borremans – Terwijl het Westerse medialandschap davert door de aanhoudende verontwaardiging van de #MeToo-beweging over seksuele intimidatie of aanranding van vrouwen door mannen, woedt in Brazili ë een discussie over een heel uitdagende videoclip van een Zuid-Amerikaanse schone die haar weelderige vormen in al hun puurheid laat wiegen.
Popster Anitta laat haar billen trillen en verdeelt Brazili ë. In tegenstelling tot wat op sommige media wordt getoond, vervalt de discussie niet tot oppervlakkig gezwets, maar ontspant er zich een interessante gedachtewisseling: Is Anitta seksistisch en brengt ze met haar billenwerk de sloppenwijken in vervoering of is ze een gedreven en sluwe feministe die de favela’s op de kaart zet?
Voor- en tegenstanders
Uitdagend stiefelt Anitta door de straten, terwijl ze provocatief met haar heupen wiegt. Ze belandt achterop een brommer. In een close-up is duidelijk de cellulitis van haar billen te zien. Zo vangt de nieuwste clip Vai Malandra van de 24-jarige Anitta aan, die op het einde van 2017 uitkwam en een ware mediahype veroorzaakte. Deze oververhitte videoclip speelt zich af in de sloppenwijk Vidigal in Rio de Janeiro, wat een niet onbelangrijk gegeven is. Terwijl ze zingt, baant de zangeres zich een weg tussen zonnebadende meiden in minuscule bikini’s. Een afgetrainde rapper danst om haar heen. Critici en feministen verafschuwen het clich ébeeld dat met deze videoclip over de vrouwen wordt opgehangen. De kritiek is snoeihart: “„Anitta versterkt dit beeld in een tijd met extreem hoge verkrachtingscijfers en veel seksueel geweld tegen vrouwen en jonge meiden.
Het internationale sekstoerisme stijgt en jonge kinderen uit sloppenwijken prostitueren zich.” Bovendien liet Anitta haar clip regisseren door de omstreden Amerikaanse modefotograaf Terry Richardson, die eerder in opspraak kwam vanwege seksuele intimidatie. Zwarte feministen — zoals schrijfster en activiste Stephanie Ribeiro — beschuldigen Anitta ervan haar huidskleur alleen te gebruiken wanneer het haar uitkomt. De huidskleur speelt een belangrijke rol in Brazili ë, waar meer dan de helft van de 200 miljoen inwoners zwart of gekleurd is. Op foto’s van voor haar roem in 2013 heeft ze zwarte krullen en oogt ze donkerder. Ze wordt door de media van ‘skin bleaching’ verdacht. Aanvankelijk nam ze van haar zwarte wortels afstand, terwijl ze die nu weer aanhaalt.
Maar er zijn ook feministen die achter Anitta staan. Met haar song bezingt ze de seksuele vrijheid van vrouwen in de sloppenwijken en toont ze haar schoonheid zonder veel opschik en zonder dat Photoshop er aan te pas is gekomen. ‘Laat vrouwen vrij om te doen wat ze willen met hun lichaam.’ De zangeres benadrukt vooral de harde en ongepolijste realiteit van de sloppenwijken, waar vrouwen moeten zien te overleven. Anitta groeide op in een favela. Ze wil de pure werkelijkheid laten zien: ‘Daarom eiste ik dat de cellulitis op mijn billen niet gefotoshopt zouden worden. De meeste vrouwen hebben immers cellulitis.” Brazili ë is een klassenmaatschappij. De sociale status bepaald alles. Sociale mobiliteit is vrijwel uitgesloten. Anitta heeft met haar stunt de veelzijdigheid het leven in de favela’s aan de buitenwereld getoond. Er is uiteraard heel veel armoede, criminaliteit en verloedering, maar de sloppenwijken bruisen ook van het leven. De Braziliaanse schone heeft het stereotype beeld over de favela’s opengebroken.
ANT 1256
Op de nummerplaat van de brommer — waar Anitta mee weg zoeft — staat duidelijk ‘ANT 1256’ te lezen. Dit is een verwijzing naar het omstreden wetsvoorstel om de Braziliaanse baile funk-muziek te verbieden. Deze muziek zou de moraal van de jeugd verpesten. Ze wakkert tevens de verkrachtingscultuur aan waar Brazili ë mee te maken heeft. Anitta is fel tegenstander van dit verbod. Ze refereert daarvoor naar de samba — een Latijns-Amerikaanse dans — die vroeger ook verboden en strafbaar was. De provocerende zangeres is duidelijk: ‘Er wordt opnieuw een manier gezocht om de sloppenwijkbewoners en hun cultuur te criminaliseren, terwijl we juist trendsetters zijn.’
Anitta zet zich tegen de tendens af om de vrouw steeds weer in het slachtofferschap te duwen. Vrouwen moeten weerbaar worden en actief hun rol opnemen in deze soms erg masculiene wereld. Ze vindt in Catherine Deneuve een medestander. ‘Een handje op de knie, fluiten naar mooie vrouwen, wat flirten, een beetje schuren op de bus… het mag weer. Laat die Amerikaanse vrouwen ophouden met zeuren, want ze maken van vrouwen eeuwige slachtoffers.’ Vrouwen zoals Anitta en Catherine Deneuve vinden dat de drammerigheid van de #MeToo-beweging te ver gaat. Mannen en vrouwen mogen gerust hun genderrollen opnemen. Daar is absoluut niets mis mee.
Achter de #MeToo-beweging gaat een totale verwerping van de traditionele man-vrouw-opdeling schuil. Zo vindt Facebook de binaire genderopdeling (man-vrouw) archaïsch, dus weinig progressief. De traditionele genderindeling valt niet meer te rijmen met de maatschappelijke ontwikkelingen. De genderopdeling lijkt te versplinteren. Facebook zet deze maatschappelijke evolutie kracht bij door de ‘cli ënt’ maar liefst 71 genderrollen aan te bieden: hermafrodiet, pangender, polygender… Keuze zat! Anitta heeft met haar bloedhete videoclip het dominante discours van de de #MeToo-beweging op losse schroeven gezet. Waarop wachten we om de discussie in alle hevigheid en in de diepte te laten ontbranden? We moeten ons bewust zijn dat de samenleving fundamenteel aan het veranderen is.
Julien Borremans.